Dünya deniz antlaşması balina ölümlerinin önüne geçebilecek mi?

Kerem Yeğinboy/Egeligazete-Küresel ısınmanın kaydedilen en yüksek seviyesine ulaşması, bunun okyanus hayatına olan olumsuz etkileri, okyanus canlılarının avlanmasındaki artış ve yükselen okyanus kirliliğinin ardından, tarihi önemi olduğunu savunulan ‘’Dünya Deniz Antlaşması’’ Birleşmiş Milletler önderliğinde tarihinde 2. defa 20 yıllık uluslararası görüşmeler sonucunda New York’taki Birleşmiş Milletler merkez binasında imzalanmıştı. Her sene binlerce balina türü açık denizlerde yük gemi pruvaları tarafından hayatını kaybediyor. Birleşmiş Milletler dünya deniz antlaşması kurallarına göre deniz canlıları ile ilgili gelişen teknoloji ile beraber yeni politikalar uygulanacak. 20.YÜZYILDA 3 MİLYON BALİNA ÖLÜMÜ Birleşmiş Milletler raporundaki verilere göre 20.yüzyıl boyunca yalnızca ticari balina avcılığı 3 milyon balinanın hayatını kaybetmesine sebebiyet oldu. Balina ölümlerindeki hızlı artış sonrası 1980’li yılların ortalarında balina avcılığına yasak getirildi. Ticari balina avcılığı yasağı sonrasında en büyük sorun deniz trafiği oldu. 1992 ve 2012 yılları arasında dünyadaki gemi sayısı 2 kat arttı. Bu özellikle Asya açıklarında ve açık denizlerde yoğun deniz trafiğine sebep oldu. Güncel raporlara göre 2010 ortalarındaki orana göre yalnızca batı Avrupa’da gemi ve tekne yoğunluğu 2023’de 3 kat artış gösterdi. Deniz araştırması öncüsü Sarah Marley’e göre kargo gemileri, avcı gemileri ve yolcu gemileri denizlerdeki trafiğin büyük bir kısmını oluşturan etkenler. Marley hükümetlerin konuya yeterli önemi göstermediğini, hükümetler tarafından korunmuş sularda bile çok sayıda deniz canlısının hayatının büyük tehlikede olduğunu belirtti. Örneğin İskoçya’nın en büyük liman bölgesi İnner Hebrides sularında yüksek sayıda liman yunusu balığı bulunmasına rağmen deniz trafiğinin yüzde 400 artış gösterdiğini belirtti. 2 FARKLI ÇÖZÜM YOLU Çözüm için 2 yöntemin izlenebileceği açıklandı. 1. yöntem yük gemilerinin balinaların yaşadığı sulardan geçmek yerine farklı rotalardan seyir etmesi. 2. yöntem ise gemilerin hız limitleri için yeni kurallar getirilmesi. Balina ölümlerini durdurmak için 2019 yılında hız limiti getirildiği, gemilerin yüzde 46’sının kurala uyduğu, bu sayının 2022 yılında yüzde 61.5’e yükseldiği belirtildi. Gemilerin hız limitinin saatte 18.5 kilometre olarak belirlendiği, bu sınırda balina ölüm şansının yüzde 50 azaldığı söylendi. YENİ HIZ SINIRI Güncel araştırmalar ABD, Santa Barbara açıklarında yük gemilerinin yüzde 95’lik bir kısmı saatte 18.5 kilometre(10 knot) hızla gitse bile balina ölümleri en yüksek yüzde 30 oranında engellenebilir. Yeni veriler yük gemilerinin 18.5 hız ile yüzde 80 şans ile balinaları öldürebileceğini göstermekte. Bu oran balıkçı tekneleri gibi ufak teknelerde yüzde 50 olarak görülüyor. Yeni veriler hız sınırlarının geçmişte yanlış ölçülmüş olduğunu gösteriyor. Deniz Antlaşmasıyla beraber yük gemilerinin 3 yıl içerisinde yüzde 80’inin yeni belirlenecek hız kurallarına uyacağı ön görülüyor. 2019 hız sınırlarının belirlenmesi ve ticari balina avcılığının yasaklanması bile 10 yıllar boyunca süren çalışmalar sonucunda gerçekleşti. Kaptanların anlık olarak balinaya çarptıkları zaman rapor etmeleri gerektiği, yük gemileri 3 bin millik uzun yolculuklarında balina kamburu gördüğü an hız düşmesi gerektiği belirtildi.